Właściwe zwiedzanie Odessy można zacząć od ulicy Derybasiwskiej (Дерибасівська). Na niej, obok numeru 1, znajduje się otoczony zielenią pomnik Jose de Ribasa, który w Odessie znany jest jako Josif de Ribas. Pomnik został odsłonięty w dniu 2 września 1994 r., w dwusetną rocznicę powstania miasta, a jego autorem jest Józef Michajłowicz. Pierwszy włodarz Odessy trzyma na nim w prawej ręce łopatę, w drugiej natomiast plan przyszłej metropolii. Przechodząc obok tego upamiętnienia, z pewnością każdy turysta zada sobie pytanie: Kim była ta postać?
POCZĄTEK
Jose de Ribas (ros . Иосиф Дерибас ) urodził się 6 czerwca 1749 r. w szlacheckiej rodzinie hiszpańskiej, która związała się z młodszą linią Burbonów, panującą w Królestwie Neapolu. W 1769 r. służąc w armii tego państwa w Livorno, 20-letni de Ribas spotkał na drodze swojego życia hrabiego Aleksieja Orłowa, dowódcę eskadry rosyjskich okrętów na Morzu Śródziemnym, a zarazem jednego z „faworytów” cesarzowej Katarzyny. Wydarzenie to stało się punktem zwrotnym w jego życiu. Za namową nowego przyjaciela, z którym prawdopodobnie przebalował nie jedną noc, zaciągnął się na służbę rosyjską.
W SŁUŻBIE ROSYJSKIEJ (1770-1787)
Przyszły „gieroj” narodu rosyjskiego, brał udział w latach 1770–1774 w morskiej kampanii przeciw flocie tureckiej na Morzu Śródziemnym. W największej bitwie morskiej tej wojny, pod Czeszme, która rozegrała się w dniach od 5 do 7 lipca 1770 r., służył na jednym ze statków, które podpaliły flotę turecką w zatoce o tej nazwie. Następnie de Ribas wykonywał zadania dyplomatyczne i szpiegowskie na terenie Królestwa Neapolu. W 1774 r. brał udział w poszukiwaniach i porwaniu księżniczki Elżbiety Terekanowej, pretendentki do tronu Rosji, z Livarno. Tak na marginesie to trzeba pamiętać, iż ogłosiła się córką carycy Elżbiety i feldmarszałka Aleksieja Razumowskiego, pod wpływem księcia Karola Stanisława Radziwiłła („Panie Kochanku”).
Pod koniec 1774 r. de Ribas został odwołany do Petersburga i objął stanowisko nauczyciela w Korpusie Kadetów. Był osobistym nauczycielem Aleksieja, hrabiego Bobrińskiego, nieślubnego syna Katarzyny II. W tym czasie poznał osobistego sekretarza carycy Katarzyny Iwana Betskiego, który nadzorował wszystkie instytucje edukacyjne w Rosji. Dzięki niemu zaczął robić karierę na dworze carskim. W 1776 r. Jose de Ribas poprzez ślub z Anastazją Sokołową, damą dworu cesarzowej Katarzyny II, związał się w wpływową rosyjską rodziną Betskich. Obecność samej Katarzyny uświetniła wesele. Później, kiedy de Ribasowi urodziły się dwie córki, cesarzowa została ich matką chrzestną. W 1779 r. caryca Katarzyna przyznała de Ribasowi jeden z dwóch, przekazanych przez Wielkiego Mistrza, krzyży maltańskich. W tym roku także został przez nią awansowany do stopnia podpułkownika. W 1783 r. de Ribas oddał się do dyspozycji Grigorija Potiomkina, feldmarszałka a zarazem kochanka Katarzyny.
WOJNA ROSYJSKO-TURECKA (1787-1792)
W latach 1787-1792 Jose de Ribas uczestniczył w wojnie rosyjsko-tureckiej. W 1789 r. głównodowodzący armią rosyjską feldmarszałek Grigorij Potiomkin przeniósł go pod komendę Iwona Gudowicza. Pod koniec tego roku grenadierzy de Ribasa zdobyli osadę Hadżibej i twierdzę Jeni Dunja. 11 grudnia 1790 r. przeprowadził, według opracowanego wcześniej przez siebie planu, zwycięski szturm na twierdzę Izmail. Podczas ataku stał na czele największej kolumny desantowej, posuwającej się od strony rzeki do najmniej ufortyfikowanych, nadrzecznych murów twierdzy. Już w mieście de Ribas negocjował z ukrywającymi się w ufortyfikowanych domach Turkami, zmuszając ich do poddania się. Przyjął także kapitulację całego miasta. Za zasługi wojenne w 1791 r. został awansowany na kontradmirała i dowódcę floty czarnomorskiej.
WŁODARZ ODESSY
Wkrótce po zakończeniu wojny Jose de Ribas zaproponował cesarzowej Katarzynie II przekształcenie osmańskiego miasta garnizonowego Hadżibej w duży rosyjski port. Zaakceptowała ona pomysł i w dniu 27 maja 1794 r. wydała edykt nakazujący Jose de Ribasowi, rozwój tej osady jako centrum handlowego i żeglugowego. Zaczął więc budować kamienne domy i budynki administracyjne i być może zasugerował nazwę miasta na cześć starożytnego greckiego polis Odessos. Katarzyna jednak nalegała na kobiecą końcówkę w nazwie, i uczyniła nowy „gród” Odessą. Równocześnie de Ribas stał się jednym z pierwszych administratorów Noworosi (tereny dzisiejszej południowo-wschodniej Ukrainy, Mołdawii, separatystycznego Naddniestrza oraz południowo-zachodniej Rosji). W tym czasie mógł być zamieszany w spisek mający na celu obalenie cara Pawła, ale zmarł kilka miesięcy przed zamachem stanu (2 grudnia 1800 r.). Współcześni sądzili, że został otruty przez jednego ze spiskowców. W ten sposób zabezpieczyli się przed ujawnieniem swoich planów, które mógł wyjawić de Ribas bezwiednie w gorączce.
